Historia tworzenia Instytutu

Początki starań o utworzenie Polskiego Instytutu Archeologicznego w Atenach (PIAA) sięgają początków lat 90-tych ubiegłego wieku. Osobami najbardziej zaangażowanymi byli wtedy profesorowie Krzysztof Nowicki i Kazimierz Lewartowski. Już wówczas idea ta była bliska realizacji, bowiem w 1994 roku władze Grecji wydały zgodę na powstanie PIAA. Niestety problemy organizacyjne oraz finansowe nie pozwoliły na rozpoczęcie jego realnej działalności. Na początku bieżącego stulecia idea odżyła i objęła liczniejszą grupę osób reprezentujących więcej instytucji. Od 2009 roku rozpoczęły się spotkania, najpierw nieregularne i nieformalne później coraz bardziej periodyczne grupy, której stałymi członkami byli profesorowie: E. Papuci-Władyka (Uniwersytet Jagielloński), K. Nowicki (Instytut Archeologii i Etnologii PAN), K. Lewartowski (Uniwersytet Warszawski), J. Czebreszuk (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu) i D. Makowiecki (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu). Wykluła się wówczas idea stworzenia konsorcjum, którego celem miałoby być utworzenie PIAA. Powstało ono 27 lutego 2012 roku, a w jego skład wszedł Instytut Archeologii i Etnologii PAN (jako koordynator), Polska Akademia Umiejętności w Krakowie, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu i Uniwersytet Warszawski. Podjęte zostały rozmowy w trzech ministerstwach, a mianowicie: Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwie Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwie Kultury i Sztuki. Przy pełnym zrozumieniu naszych postulatów nie przyniosły one jednak widocznych efektów poza coraz większą wiedzą na temat komplikacji prawnych, jakie wiążą się z utworzeniem PIAA. Kolejno pojawiały się i upadały koncepcje organizacyjnego usytuowania PIAA jako jednostki PAN (2014 rok) czy wykorzystania na jego siedzibę budynku byłego konsulatu w Atenach (2016 rok). Zakwestionowana została też sama idea konsorcjum z powodu braku jego osobowości prawnej. W pierwszej połowie 2017 roku doszło do kluczowej rozmowy w MNiSW. Wiceminister, prof. Łukasz Szumowski, wskazał, że jedynym akceptowalnym w prawie polskim wyjściem jest utworzenie PIAA jako jednostki istniejącej już instytucji naukowej, z którą w dalszej kolejności pozostałe zainteresowane instytucje podpiszą porozumienie dotyczące wspierania i korzystania z zasobów PIAA. Taki scenariusz został zrealizowany.

Powstanie PIAA nie byłoby możliwe bez wsparcia Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (finansowego i organizacyjnego) oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w tym Ambasady RP w Atenach. Ten sukces jest też wynikiem owocnej współpracy władz UAM każdego szczebla oraz Koleżanek i Kolegów z wymienionych wyżej instytucji naukowych, jak też wielu ludzi dobrej woli. W tym miejscu należy wymienić jednego z nich pana dr. Bartosza Józwiaka, posła na Sejm RP VIII kadencji, archeologa, absolwenta UAM.